Utorak 19. maj u 20 časova
Srpsko književno društvo,
Francuska 7, Beograd
Skrajnuti pisci: Vladan
Stojanović Zorovavelj
Govore:
Gojko Tešić
Vasa Pavković
Vladan Stojanović Zorovavelj
Na savesti mu ležalo nekoliko
filmova, na stolu revolver. I samo jedno – tik!...
Međutim Stojadinović kresnu
palidrvce.
Cigara, plamen, dim...
... Njegov svet nije bio
njegov svet. Mašta – bajadera igrala pred kim sve ne; zenice – mrežice, sručivale
samo somčiće u dušu. I sve koješta!
Koješta bilo čim je banuo
u prestonicu. Lepo, odmah s oka video da ne valja. Nebo guska, ulice, zli jezici,
opšti izgled mačiji kašalj. Pa one turobne reke u nizini – porodilje; pa onaj plavičasti
brdeljak na jugu samo što ne kmekne... Pih!...
(Vladan Stojanović Zorovavelj „Palidrvce“)
Književnik sa bibliografijom, a bez biografije. Nepoznati su
čak i godina i mesto rođenja, kao i godina i mesto odlaska sa ovog sveta.
Za Zorovavelja bi se moglo reći da je, svojom voljom ili sticajem
okolnosti, u potpunosti nestao iza svog dela.
Pripovedač, kritičar, prevodilac, urednik, pesnik, novinar.
U časopisima objavljivao priče i kritičke tekstove.
Priče su mu prvi put sabrane u knjizi Niz vetar – Priče i soneti (Vreme knjige, 1994, priredio Gojko Tešić).
U istoj knjizi se po prvi put pojavljuje rukovet od trideset
osam dotad neobjaveljnih Zorovavljevih soneta, sačuvanih zahvaljujući književnkku
i novinaru Marku Kavaji Resu i pesniku Ivanu Laliću.
U toku Drugog svetskog rata i okupacije objavljivao kritičke
tekstove u časopisu Srpski narod, što
je verovatno bio odlučujući razlog za njegovo posleratno odstranjivanje iz srpske
književnosti.
Prevodio sa ruskog jezika.
Zorovavelja je probudio
iz mrtvih (da upotrebimo izraz Save Damjanova) i u srpsku književnost vratio
Gojko Tešić, a na delu ovog autora su nastavili da rade Vasa Pavković i Sava Damjanov.
„U svoje stranice on (Zorovavelj) spontano unosi zadihanost,
brzinu, neobjašnjivost i eksplozivnost našeg ‘danas’. Rečenica je kratka. Da bi
se postigao što veći dinamički efekat, glagol se vrlo često izostavlja. Ponekad
se sve svodi na nabrajanje izvesnih stvari koje ima za zadatak da obeleži radnju
nekog lica, kao na primer ono markantno: ‘Cigara, plamen, dim’.
Čitajući neku pripovetku g. Vladana Stojanovića – Zorovavelja
ima se utisak da prelistavamo album grotesknih, dinamičkih, prelivenih žarkim i
snažnim bojama ilustracija za neku pripovetku. Taj utisak dejstvuje vrlo impresivnom
snagom.
Groteskni i dinamični realizam g. Stojanovića – Zorovavelja sa
revoltom odbacuje fotografski metod u pripoveci. Pisac je, pre svega, slikar.“
(„Vreme“, 25. januar 1923, nepotpisani tekst „Mladi pripovedači“)
U naše doba, književni radovi Vladana Stojanovića Zorovavelja
su objavljivani u antologijama Gojka Tešića Antologija
srpske avangardne pripovetke i Utuljena
baština, knjizi Niz vetar (priredio
Gojko Tešić), zbirci Devet zaboravljenih pripovedača
(priredio Vasa Pavković), te časopisu „Priča“ Slavoljuba Markovića.
(Izvor podataka: „Beleška o autoru“ Gojka Tešića iz knjige Niz vetar)
